فشار خون چیست؟ قلب حیاتی‌ترین عضو بدن است و با پمپاژ کردن خون،باعث جریان یافتن آن از طریق رگ‌ها و هدایتش به اعضای مختلف می‌شود تا مواد مغذی و اکسیژن کافی به همه ی سلول‌ها برسد. شریان ها یا همان سرخرگ ها،وظيفه ی رساندن خون از قلب به ديگر نقاط بدن را بر عهده دارند،خون […]
فشار خون چیست؟
قلب حیاتی‌ترین عضو بدن است و با پمپاژ کردن خون،باعث جریان یافتن آن از طریق رگ‌ها و هدایتش به اعضای مختلف می‌شود تا مواد مغذی و اکسیژن کافی به همه ی سلول‌ها برسد.
شریان ها یا همان سرخرگ ها،وظيفه ی رساندن خون از قلب به ديگر نقاط بدن را بر عهده دارند،خون براى جريان يافتن در عروق به نيرو نياز دارد،اين نيرو در هر انقباض قلب در اثر برخورد خون به ديواره ی سرخرگ ها ايجاد مى شود،اين نيرو فشارخون نام دارد،بنابراین پمپاژ خون از طریق سیستم گردش عروقی،تحت فشار است،دقیقاً مانند آب موجود در لوله های یک خانه،همانطور که فشار زیاد آب می تواند به لوله ها و شیر آب آسیب برساند،فشار خون بالا نیز می تواند مشکلاتی را به وجود بیاورد،فشار خون بالا زمانی اتفاق می افتد که نیرویی که به دیواره ی سرخرگ وارد می شود به طور غیر طبیعی زیاد باشد.
خون در رگ ها با فشار ناشی از انقباض قلب حرکت می کند
هنگامى كه سرخرگ هاى بزرگ قابليت ارتجاع و استحكام طبيعى خود را از دست بدهند و عروق كوچك نيز باريك تر شوند،فشار خون بالا مى رود.
بالاترين ميزان فشارخون فشار سيستوليك نام دارد،سيستوليك همان فشارى است كه هنگام انقباض ماهيچه قلب موجب مى شود خون از قلب وارد سرخرگ اصلى شده و به ديگر نقاط بدن برسد،كمترين ميزان فشارخون نيز فشار دياستوليك نام دارد كه فشار بين ضربان هاى قلب مى باشد و مربوط به زمانى است كه قلب در حال استراحت است،فشارخون برحسب ميلى متر جيوه (mmhg) محاسبه مى شود،ميزان فشارخون برپايه دو عدد نشان داده مى شود،اولين عدد مربوط به فشار سيستوليك يا ماكزيمم و دومى مربوط به فشار دياستوليك يا مينيمم است،فشارخون بالا عبارت است از افزايش فشار وارده از جريان خون به ديواره ی رگ هاى خونى،بايد توجه داشت كه فشارخون به صورت طبيعى در اثر استرس و فعاليت بدنى بالا مى رود،اما فردى كه دچار بيمارى فشارخون بالاست،هنگام استراحت نيز فشارخونش بالاتر از حد طبيعى است،تشخیص این بیماری گاهی پیچیده است و بعضی اوقات لازم است که فشارخون به دفعات و در شرایط مختلف و با رعایت نکات تکنیکی چک شود،فشارخون باید حداقل در دو ویزیت متفاوت بررسی گردد.
فشار خون طبیعی و غیر طبیعی
میزان طبیعی فشار خون در همه ی افراد یکسان نیست و به شرایط سنی افراد بستگی دارد،اما به طورکلی عدد ۱۲۰ بر ۸۰ میلیمتر جیوه به عنوان فشار خون نرمال معرفی می شود،معمولاً ۱۴۰ بر ۹۰ به عنوان فشار خون بالا شناخته می شوند،فشار خون بالای ۱۸۰ بر ۱۲۰ نیز بحرانی و کنترل آن نیازمند مراجعه ی سریع به پزشک است.
فشار خون با دستگاه فشارسنج اندازه گیری و با دو عدد نشان داده می شود
گروه حد واسطی بین افراد دارای فشار خون طبیعی و فشارخون بالا هم وجود دارد،در این گروه فشار خون کمی بالاتر از حد طبیعی قرار می گیرد،اعداد ارائه شده برای فشار خون سیستولیک معادل ۱۲۰ الی ۱۳۹ است،این اعداد برای فشارخون دیاستولیک ۸۰ الی ۸۹ در نظر گرفته می شود،این افراد بیشتر از افراد سالم در خطر ابتلاء به بیماری فشار بالا هستند.
علل فشار خون بالا
1)فشار خون اولیه
در اکثر موارد،فشار خون از نوع اولیه است و فشارخون بالا در اثر ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می شود.
برخی فاکتورها،خطر ابتلا به این نوع از فشارخون را افزایش می دهند،این عوامل عبارتند از:
افزایش سن
با افزایش سن،ریسک ایجاد فشارخون بیشتر می شود،تا سن ۶۴ سالگی،فشارخون بالا در مردان شایع تر است و زنان معمولاً بعد از سن ۶۵ سالگی دچار افزایش فشارخون می شوند.
نژاد
فشارخون بالا در برخی نژادها مثل نژاد آفریقایی بیشتر است،فشارخون بالا در این افراد،در سن پایین تر ایجاد می شود و احتمال بروز عوارض مثل سکته مغزی،حمله قلبی و نارسایی کلیه در این گروه نژادی بالاتر است.
سابقه خانوادگی
در کسانی که افراد خانواده آنها مبتلا به فشارخون بالا هستند،احتمال بروز فشارخون بالا به مراتب یشتر است.
اضافه وزن و چاقی
هر چه میزان وزن فرد بالاتر باشد،احتمال ابتلا به افزایش فشارخون در وی بیشتر می‌شود.
چاقی از عوامل خطر بسیاری از بیماری ها از جمله فشار خون بالا است
پایین بودن فعالیت فیزیکی
افرادی که فعالیت فیزیکی کمتری دارند،معمولاً ضربان قلب پایه ی بالاتری دارند و همچنین ریسک بروز چاقی و فشارخون بالا ( مستقل از وزن ) در این افراد بیشتر است.
مصرف تنباکو
کشیدن سیگار یا جویدن تنباکو،فشارخون را فوراً و موقتاً بالا می‌رود،درعین حال مواد شیمیایی موجود در تنباکو به دیواره داخلی رگ آسیب می‌رسانند و بدین ترتیب ریسک انواع بیماری های قلبی عروقی،از جمله فشارخون را بالا می برند.
سیگار از عوامل افزایش فشار خون است
افزایش مصرف نمک و چربی های اشباع
مصرف بی رویه نمک و غذاهای حاوی چربی های اشباع شده و کلسترول بالا،باعث افزایش فشار خون می شود.
مصرف بیش از حد نمک،باعث افزایش فشار خون می شود
کاهش مصرف پتاسیم
پتاسیم در تنظیم میزان سدیم بدن نقش دارد،میزان کافی پتاسیم،برای سلامت قلبی عروقی ضروری است.
مصرف بی رویه الکل
مصرف بیش از حد الکل به مدت طولانی،باعث افزایش فشارخون و بیماری های قلبی عروقی می شود.
مصرف مشروبات الکلی باعث ابتلاء به بیماری فشار خون می شود
استرس
سطح بالای استرس،باعث افزایش موقت فشارخون می‌شود،اما گاهی برخی عادت های خاص افراد پراسترس مثل کشیدن سیگار و مصرف بی رویه الکل،باعث ایجاد و پیشرفت فشارخون می‌شود.
برخی بیماری ها
در برخی از بیماریها مثل دیابت ( قند خون بالا ) و آپنه خواب ( وقفه تنفسی حین خواب ) ریسک فشارخون بالا بیشتر است.
2)فشارخون ثانویه
گاهی به ویژه در افراد جوان،علت فشارخون بالا بیماری های زمینه ای قابل درمان است که به این نوع فشارخون بالا،فشار خون ثانویه می گویند،از علت های فشارخون ثانویه می توان به موارد زیر اشاره کرد :
تومورهای غده آدرنال یا فوق کلیه
انواع بیماری‌های کلیه
بیماری‌های تیروئید
کوآرکتاسیون آئورت
بیماری و سندرم کوشینگ
تنگی شریان کلیه
فئوکروموسیتوما
سوء مصرف مواد مثل کوکائین و آمفتامین
مصرف برخی داروها مثل برخی مسکن ها،کورتون‌ها،داروهای هورمونی و …
علایم فشارخون بالا
فشارخون از این جهت خطرناک است که در اکثر موارد بی علامت است و به آن قاتل بی صدا می گویند،توصیه می‌شود که از ۱۸ سالگی به صورت منظم و سالانه فشار خون خود را چک نمایید،حتما اعداد حاصل را یادداشت و روند آنها را پیگیری کنید،مخصوصا اگر سابقه خانوادگی دارید انجام این امر مهم‌تر خواهد شد.
فشار خون در صورتی که به صورت ناگهانی و شدید بالا رود،می تواند علایمی مثل سردرد،لکه های خون در چشم،سرخ شدن ناحیه ای از صورت،خونریزی مداوم از بینی،اختلال هوشیاری،درد سینه،تنگی نفس،تپش قلب،اختلال دید و ضعف اندام ها داشته باشد.
عوارض فشارخون بالا
افزایش فشارخون باعث فشار مداوم به دیواره ی عروق شده و باعث آسیب عروق همه ی اعضای بدن می شود،به هر میزان فشارخون فرد بالاتر باشد و فرد به مدت طولانی تری مبتلا به این بیماری باشد،آسیبی که به عروق وارد می‌شود،بیشتر خواهد بود.
سکته قلبی و مغزی
فشار خون بالا باعث سفت و ضخیم شدن دیواره ی رگ ها و ایجاد پلاک‌های آترواسکلروز شده و در نهایت می‌تواند منجر به سکته ی قلبی و سکته ی مغزی شود.
علت بسیاری از سکته های قلبی و مغزی،فشار خون بالا است
آنوریسم
گاهی فشارخون بالا باعث ضعیف شدن و بیرون زدگی دیواره ی شریان شده و منجر به ایجاد آنوریسم می‌شود،گاهی آنوریسم پاره شده و منجر به مرگ می شود،آنوریسم می‌تواند در مغز و یا در آئورت شکمی و … ایجاد شود و پاره شدن آن منجر به خونریزی خطرناک مغزی و شکمی می گردد.
نارسایی قلبی
در اثر فشار بالا،ابتدا دیواره ی قلب ضخیم شده و باعث ایجاد نارسایی دیاستولی قلب ( اختلال در ریلکس شدن عضلات قلب ) می شود،در دراز مدت فشارخون می‌تواند منجر به آسیب شدیدتر و نارسایی سیستولی شود که در آن قدرت انقباضی قلب کاهش می‌یابد.
آسیب عروق کلیوی
فشار بالا باعث آسیب به کلیه و نهایتاً نارسایی کلیه می شود.
آسیب عروق چشم
فشارخون بالا در دراز مدت باعث آسیب به عروق چشم و اختلال دید می شود.
فشار خون بالا،باعث آسیب دیدن چشم می شود
اختلال حافظه و دمانس
فشار خون به مدت طولانی باعث ایجاد اختلال حافظه و دمانس می شود.
نحوه صحیح گرفتن فشار خون
برای اندازه گیری صحیح فشار خون باید چندین نکته را رعایت کرد
رعایت نکات زیر قبل از اندازه‌گیری فشار خون،باعث می‌شوند که فشار خون شما به‌صورت درست اندازه‌گیری شود:
1)اندازه‌گیری فشار خون در صبح که زمان مناسبی هم هست،باید حتما قبل از میل کردن صبحانه و مصرف داروها باشد،اما بلافاصله بعد از بیدارشدن هم نباید فشار خون را اندازه‌گرفت.
2)بعد از ورزش نیز،زمان مناسبی برای اندازه‌گیری فشار خون نیست.
نباید بلافاصله بعد از ورزش،فشار خون را اندازه گیری کنیم
3)سی دقیقه قبل از اندازه‌گیری فشار خون،نباید غذا،قهوه و سیگار مصرف کرد.
4)چنانچه نیاز هست،ابتدا باید به دستشویی رفت و بعد فشار خون را اندازه‌گرفت،مثانه ی پر باعث افزایش فشار خون می‌شود.
5)قبل از اندازه‌گیری فشار خون باید پنج دقیقه با آرامش نشست.
6)صندلی مناسب برای انداره‌گیری فشار خون باید طوری باشد که تکیه‌گاه داشته‌باشد و ترجیحا پاها به زمین برسد،همچنین پاها را نباید روی هم انداخت و باید در وضعیت آرام نشسته و به چیزهای استرس آور نیز فکر نکرد.
7)در حین اندازه‌گیری فشار خون،نباید صحبت کرد.
8)برای اندازه‌گیری فشار خون،بازو را باید در سطح قلب نگه داشت و حتماً باید روی میز یا دسته ی صندلی گذاشته و آن را روی هوا نگه نداشت،برای اینکه سطح بازو تقریبا هم سطح قلب باشد،مثلاً می توان زیر آن یک بالش قرار داد.
9)بازوبند (کاف) فشار سنج را روی لباس نباید بست و همچنین نباید آستین لباس را بالا زد،چرا که فشار آوردن آستین بالازده به بازو باعث انداره‌گیری اشتباه فشار خون می شود،پس بهتر است دستی که از آن قرار است فشار خون اندازه‌گیری شود،از لباس درآورده شده و آزاد باشد.
10)بهتر است فشار خون هر بار دو دفعه اندازه‌گیری شود تا از درست بودن آن اطمینان حاصل گردد،بین دو بار اندازه گیری باید یک تا سه دقیقه فاصله باشد.
11)چنانچه برای کنترل فشار خون،در منزل قرار است فشار را اندازه‌گیری کنید،بهتر است دو بار در روز این کار انجام شود که زمان مناسب آن یک بار صبح و یک بار هم شب است.
12)همچنین ضروری است که یک بار نزد پزشک،با دستگاه خود،فشار خونتان را اندازه‌گیری کنید تا هم درستی اندازه‌گیری دستگاهتان بر اساس دستگاه پزشک و اندازه‌گیری او بررسی شود و هم روش اندازه گیری شما،توسط پزشک نظارت شده و اشکالات آن اصلاح شود.
درمان فشارخون بالا
قدم اول در درمان فشارخون بالا،تغییر شیوه ی زندگی است.
این اقدامات شامل کاهش مصرف نمک،افزایش مصرف مواد غذایی حاوی پتاسیم در حد مجاز،کاهش وزن،رژیم غذایی DASH ( که از نظر پتاسیم، منیزیم و کلسیم،پروتئین و فیبر،غنی است و از نظر چربی تام و اشباع و قند پائین است. ) و ورزش است.
درمان قطعی فشارخون بالا به استثنای موارد با علت ثانویه،ممکن نیست،اما کنترل دقیق فشارخون کاملاً ممکن و اغلب ساده است،درمان در هر بیماری،شامل اقدامات غیردارویی و دارویی می باشد،در این بخش،به درمان غیردارویی فشارخون بالا می پردازیم.
رژیم غذایی
در مطالعات انجام شده،دو نوع رژیم غذایی جهت کاهش فشارخون بررسی شده اند : رژیم مدیترانه ای و رژیم غذایی DASH.
رژیم مدیترانه ای
با این رژیم غذایی،فشار خون اندکی کاهش می یابد و ریسک سکته ی قلبی و مغزی به دنبال فشارخون بالا نیز کاهش می یابد،رژیم مدیترانه ای،در کل حاوی مقادیر بیشتری از میوه ها به ویژه میوه های تازه و سبزیجات است.
همچنین این نوع رژیم غذایی،حاوی مقادیر بیشتری از غلات،نان،برنج،پاستا و همینطور ماهی حاوی اسید چرب امگا ۳ می باشد.
در این نوع رژیم،میزان گوشت قرمز با مقادیر کمتری وجود دارد و همچنین از لبنیات کم چرب تر استفاده می شود،روغن زیتون و کانولا،آجیل ها مثل گردو،بادام و فندق از اجزای این رژیم هستند و مارگارین به جای کره استفاده می شود.
با رژیم مدیترانه ای به صورت کلی،چربی حدود ۳۵-۳۲% کل کالری را شامل می شود،میزان چربی اشباع نسبتاً پایین و ۱۰-۹% کالری تام را شامل می شود،میزان چربی غیر اشباع بویژه امگا ۳ نسبتاً بالاتر است و میزان روزانه مصرف فیبر حدود ۳۷-۲۷ گرم در روز است.
رژیم مدیترانه ای باعث جلوگیری از افزایش فشار خون می شود
رژیم غذایی DASH
با رژیم غذایی مذکور،فشارخون سیستولیک تا ۵ mm Hg کاهش می یابد،میزان میوه،سبزیجات،لبنیات کم چرب،غلات،مرغ،ماهی و آجیل در این رژیم بالاتر است،این رژیم حاوی مقادیر بیشتری از پتاسیم،منیزیم،کلسیم،فیبر و پروتئین است،میزان شیرینی،نوشیدنی های قندی،گوشت قرمز و چربی های اشباع در این رژیم بسیار کمتر است.
کاهش مصرف سدیم ( نمک )
در کشورهای غربی،اکثر سدیم مصرفی در غذاهای بسته بندی شده و غذاهای رستوران ها وجود دارد،اما در کشورهای آسیایی،سدیم مصرفی عمدتاً در نمک اضافه شونده ی سر سفره می باشد.
افزایش مصرف سدیم باعث افزایش فشارخون می شود،افزایش مصرف نمک و سدیم،با افزایش خطر سکته مغزی،مرگ در اثر سکته مغزی و مرگ در اثر بیماری قلبی همراه است.
کاهش میزان مصرف سدیم،باعث کاهش فشارخون می شود،در مطالعات انجام شده،نشان داده شده است که کاهش هر ۱ گرم از سدیم مصرفی،باعث کاهش حدود mm Hg 3-4 در فشارخون سیستولیک فرد می شود،به طورکلی،بهتر است که مصرف روزانه سدیم ۲.۴ – ۱.۲ گرم در روز باشد.
افزایش مصرف پتاسیم
در مطالعات انجام شده،ارتباط معکوس بین میزان پتاسیم مصرفی و فشارخون دیده شده است،افزایش میزان مصرف پتاسیم،باعث کاهش فشارخون و کاهش خطر بیماری عروق قلبی،نارسایی قلبی و مرگ و میر می شود،البته در کسانی که نارسایی کلیه دارند،مصرف پتاسیم بیش از حد تعیین شده،می تواند بسیار خطرناک باشد.
کاهش مصرف الکل
افزایش میزان مصرف الکل،باعث افزایش فشارخون در فرد می شود.
افزایش فعالیت فیزیکی
عدم فعالیت فیزیکی،باعث افزایش خطر بیماری های قلبی عروقی می شود،ورزش باعث کاهش وزن،کاهش چربی احشایی (شکمی) و کاهش ریسک بیماری قلبی عروقی و مغزی می شود،گایدلاین های قلب آمریکا،ورزش منظم را جهت کاهش خطرات قلبی عروقی توصیه می کنند،ورزش منظم در همه افراد باعث کاهش فشارخون سیستولیک فرد تا mmHg 5 می شود.
میزان فعالیت توصیه شده،حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت هوازی متوسط یا ۷۵ دقیقه در هفته فعالیت هوازی شدید می باشد.
افزایش فعالیت فیزیکی،باعث کاهش فشارخون،کنترل استرس،کنترل وزن و کنترل سایر فاکتورهای خطر می شود.
حفظ وزن مناسب
حفظ وزن مناسب،در کنترل و درمان فشارخون موثر است،با هر کیلو کاهش وزن،فشار خون یک میلیمتر جیوه کاهش می یابد.
قطع مصرف سیگار
سیگار باعث آسیب به دیواره ی داخلی رگ و ایجاد آترواسکلروز و افزایش فشار خون می شود و قطع مصرف سیگار به کنترل فشارخون کمک می کند.
درمان دارویی فشارخون
برای درمان فشارخون بالا،دارو لازم است،انواع مختلفی از داروهای ضد فشارخون وجود دارند که بر حسب شرایط بیمار و با دستور پزشک،جهت درمان به صورت تکی یا ترکیبی استفاده می شوند.
داروهای تجویز شده توسط پزشک برای کاهش فشار خون را باید به صورت منظم مصرف کرد
نظرات