آیات و روایات درباره اسراف

در دین اسلام،اسراف جزء گناهان محسوب شده و به پرهیز از آن سفارش گردیده است،اسراف عبارت است از افراط و تجاوز از حد اعتدال،اسراف آثار زیان بار فردی و اجتماعی دارد،اسراف در زمینه‌های اقتصادی،موجب اتلاف منابع ثروت می‌شود و چون این منابع محدودند،عمل اسراف،خود نوعی تجاوز به حقوق دیگران و نقض رفاه عمومی جامعه است،همچنین اسراف سلامت روحی و جسمی انسان ها را مورد تهدید قرار می دهد،چندین آیه در قرآن درباره ی اسراف داریم و احادیث بسیاری نیز در این رابطه نقل شده است،از جمله:

1)بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید؛زیرا خدا اسراف کنندگان را دوست ندارد. اعراف 31

2)این گونه برای اسراف کاران اعمالی که همواره انجام می دادند،آراسته شده [تا جایی که زشتی اعمالشان را نمی فهمند.] یونس 12

3)زیرا خدا کسی را که اسراف کار و بسیار دروغگوست،هدایت نمی کند. غافر 28

4)قطعاً خدا اسراف کنندگان را دوست ندارد. انعام 141

در قرآن کریم،چندین آیه در رابطه با اسراف آمده است

5)بی تردید اسراف کنندگان و ولخرجان،برادران شیاطین اند و شیطان همواره نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس است. اسراء 27

6)این گونه خدا هر اسراف کار تردید کننده ای را گمراه می کند. غافر 34

7) اسراف کاران اهل آتش اند. غافر 43

8)کسی که در زندگی میانه روی را رعایت نماید خداوند او را روزی می دهد و کسی که اسراف و زیاده روی کند او را محروم می سازد. پیامبر اکرم(ص)

9) اسراف،فقر و تنگدستی می آورد. پیامبر اکرم(ص)

10) هر كه به ناحق (بي جا) عطا كند،اسراف كرده است و هر كه بحق (بجا) خرج نكند،سختگيرى و خسّت ورزيده است. پیامبر اکرم(ص)

11)در شستشو [نيز ]اسراف هست،در هر چيزى اسراف وجود دارد. پیامبر اسلام(ص)

12)در اسراف،خيرى نيست و در [كارهاى] خير اسراف نيست. پیامبر اسلام(ص)

13)وای بر اسراف کار که چه قدر از مصلحت خویش و رسیدگی به کار خود دور است. امام علی(ع)

14)هر كه ثروتى دارد،مبادا آن را تباه كند؛زيرا صرف كردن بى موردِ آن ريخت و پاش و اسراف است،اين كار او را در ميان مردم بلند آوازه مى كند،اما نزد خدا بى مقدار مى سازد. امام علی(ع)

15)اسراف را رها كن و ميانه روى در پيش گير و امروز به ياد فردا باش و از مال به اندازه ضرورتت نگه دار و اضافى آن را براى روز نيازمندى ات (قيامت) پيش فرست. امام علی(ع)

16)اسراف موجب هلاكت است و ميانه روى مايه ی زياد شدن ثروت. امام علی(ع)

در شستشو [نيز ]اسراف هست،در هر چيزى اسراف وجود دارد. پیامبر اسلام(ص)

18)اسراف،ثروت زياد را هم به باد فنا مى دهد. امام علی(ع)

19)نبخشيدن صرفه جو،بهتر از بخشيدن اسرافكار است و امساك كسى كه مال خود را حفظ مى كند،نيكوتر از بخشش كسى است كه مالش را بر باد مى دهد. امام علی(ع)

20)اسراف در هر چيزى ناپسند است،مگر در كارهاى خير. امام علی(ع)

21)کسی که به زیاده روی افتخار کند،با تنگدستی خوار و زبون می گردد. امام علی(ع)

22)زیاده روی و اسراف را ترک کن؛زیرا بخششِ اسراف کار،مورد ستایش نیست و تنگدستی او هم مورد ترحم واقع نمی شود. امام علی(ع)

23)سخاوتمند باش ولی هرگز اسراف و زیاده روی مکن و ثروت خود را بر اساس اندازه گیری صحیح خرج کن و هیچوقت سختگیر نباش. امام علی(ع)

24)نقل شده که امام صادق (ع) مشاهده کرد سیبی را نیم خورده و از خانه بیرون انداخته اند،خشمگین شد و فرمود : اگر شما سیر هستید خیلی از مردم گرسنه اند خوب بود آنرا به نیازمندی می دادید.

25)انسان مؤمن،اسراف و زیاده روی نمی کند،بلکه میانه روی را پیشه ی خود می سازد. امام صادق(ع)

26)برتو باد به میانه روی و پرهیز از اسراف،زیرا اسراف از کارهای شیطانی است. امام حسن عسگری(ع)

27)همانا اسراف با کمی برکت،همراه است. امام صادق(ع)

28)یکی از لشگریان عقل میانه روی و یکی از لشگریان جهل زیاده روی است. امام کاظم(ع)

امام صادق(ع) از اینکه شخصی سیب نیم خورده را دور انداخت،ناراحت شدند و او را نهی کردند.

29) زشت ترين بخشش،اسراف است. امام علی(ع)

30) کسی که مالی را در غیر طاعت پروردگار بذل و بخشش نماید،اسرافکار است و هرکسی که در راه خیر مصرف کند،میانه روی کرده است. امام صادق(ع)

31)بخشش در راه معصیت و بناحق،اسراف است. امام باقر(ع)

32)جود و سخا،اندازه ای دارد که اگر از آن تجاوز کند اسراف میشود،احتیاط و محکم کاری اندازه ای دارد که اگر از حدش فزونتر شد ترس خواهد بود،صرفه جویی و اعتدال در صرف مال اندازه ای دارد که اگر از آن بیشتر شود بخل است و شجاعت و دلیری اندازه ای دارد که اگر از حدش بگذرد تهور و بی باکی خواهد بود. امام حسن عسگری(ع)

33)خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و مرا از اسراف و زیاده روی محافظت فرما. امام سجاد(ع)

34)اسراف کننده را سه نشانه است:
چیزهایى را مى خرد و مى پوشد و مى خورد که در شان او نیست. امام صادق(ع)

35)هر کسى که در زندگى خود میانه رو باشد،من ضمانت مى کنم او را،که هرگز تهى دست نشود. امام صادق(ع)

36)و مرا از زياده روى باز دار و روزى ام را از تلف شدن نگاه دار و دارايى ام را با بركت دادن به آن افزون گردان و راه مصرف آن را در كارهاى خير به من بنمايان. امام سجاد(ع)

37)اسحاق بن عمّار نقل کرده است،به امام صادق عليه السلام عرض كردم :آيا مؤمن مى تواند ده پيراهن داشته باشد؟ حضرت فرمود:آرى. عرض كردم:بيست پيراهن چه؟ فرمود:آرى،اينها اسراف نيست؛اسراف آن است كه لباس بيرونت (مهمانى ات) را لباس كار و دم دستى قرار دهى.

38) در آنچه بدن را سالم نگه مى دارد اسراف نيست . . . بلكه اسراف در چيزهايى است كه مال را تلف كند و به بدن زيان رساند. امام صادق(ع)

39)هر گاه خداوند خیر بنده‌ای را بخواهد،به او صرفه‌جویی و حسن تدبیر عطا کند و از بی‌ ‌تدبیری و اسراف دورش سازد. امام علی(ع)

40)رسول اكرم – صلي الله عليه و آله – از كنار سعد در حالي که وضو مي‌گرفت، گذشت و فرمود: اي سعد اين چه اسرافي است؟ عرض كرد: آيا در وضو گرفتن هم اسراف وجود دارد؟ حضرت فرمود: آري، هرچند كنار چشمه اي جاري باشي.

هنگام وضو گرفتن نیز نباید در مصرف آب اسراف کنیم